14

RÓWNI Z RÓWNYMI

16.XII.2008 16.0I.2009 * Kurier Galicyjski

powstaniu jej pe³n¹ równoœæ

siê dosyæ stanie teraŸniej-

IDEA UNII HADZIACKIEJ

z Polsk¹ i Litwo-Bia³orusi¹.

szemu postanowieniu przed

Archanio³ towarzyszy³ obok

komisarzami, nadto deputo-

znaku Or³a i Pogoni powstañ-

wanymi bêd¹ wykonane”.

W POLSKICH KONCEPCJACH

com syberyjskim, którzy za

Ugodê koñczy szczególna

Bajka³em zawi¹zali Sybe-

formu³a: „A¿eby ta komissyja

ryjski Legion Wolnych Pola-

(tj. ugoda) wieczn¹ wage i po-

ków i 6 lipca wzniecili pow-

wage mia³a, tak jako w sobie

GEOPOLITYCZNYCH

stanie „za wolnoœæ Syberii”.

brzmi w poczatku do ostatka

Dowodzi³ nimi urodzony na

w prawo pospolite (tj. pow-

¯ytomierszczyŸnie Gustaw

szechne) to jest w Konstytu-

OKRESU MIĘDZYWOJENNEGO

Szaramowicz, rozstrzelany

cyjê w³¹czona a Sejmem

potem, 28 XI. 1866r, w Irkuc-

aprobowana i za wieczne,

ku. Ducha unii wskrzesza³a

nieodzowne prawo rozumiana,

umowa Pi³sudskiego z Petlur¹,

a utrzymana bêdzie”. I „Dzia³o

na mocy której wspólnymi

siê in supra (tj. jak wy¿ej)

poci¹gu socjalizm na stacji

Іван Виговський. – К., 2004. –

si³ami wyzwolono Kijów. Nie

w taborze pod Hadziaczem

niepodleg³oœæ.”

s. 44.). Józef Pi³sudski, przy

Tak samo odbiera³ Pi³sud-

ca³ym jego braku akceptacji

przynios³a ona wolnoœci Ukra-

dnia i roku wy¿ej mianowanego,

inie, ale na pewno pomog³a

co hetman wojska zaporoskiego

ski koncepcjê federalizmu

re¿imu carskiego, pozostawia³

w ocaleniu II Rzeczyposplitej,

rêk¹ w³asn¹ i imieniem wszyt-

Polski, która narodzi³a siê w

tak¿e miejsce dla Rosji w

gdy pu³ki ukraiñskie bi³y siê

kiego wojska (podpisuje).”

œrodowisku Polskiej Partii

sojuszu równouprawnionych

w 1920 r, pod Zamoœciem

Jak to siê sta³o, ¿e tak

Socjalistycznej. Wówczas, gdy

narodów. Przez ca³e ¿ycie, jak

i Hrubieszowem, uczestnicz¹c

m¹drze skonstruowany doku-

socjalizm by³ dla Pi³sudskiego

twierdzi polski historyk And-

œrodkiem do odzyskania nie-

rzej Nowak, trwa³ w poszu-

w szar¿y pod Komarowem.

ment prawny, którego dwa

Ostatecznie „Hadziacz”

jednobrzmi¹ce egzemplarze

podleg³oœci, to federalizm sta³

kiwaniach tzw. „trzeciej Rosji.”

upad³ a wraz z nim Ukraina,

do dziœ siê przechowa³y, nie

siê narzêdziem do jej umoc-

Pi³sudski nie akceptowa³ ani

Chanat krymski i na koniec

przetrwa³ w swym dzia³aniu

nienia. Okazawszy siê w nie-

Rosji „bia³ej” – carskiej, ani

Rzeczpospolita wszystkich,

nawet 10 lat, trudno dziœ

wygodnejsytuacjigeopolitycznej

tworz¹cych j¹ narodów. Nie

s¹dziæ.

– miêdzy Niemcami i Rosj¹ –

nie maj¹c równie¿ wsparcia

pozwolono jej zaistnieæ i to

Zapewne ma racjê wybitny

z dwóch wrogich jej stron,

badacz epoki prof. Zbigniew

od strony wielkich pañstw, J.

WO£ODYMYR KOMAR

zarówno carskiej Moskwy,

Wójcik, gdy napisa³, ¿e zawar-

Pi³sudski podj¹³ decyzjê o

tekst

a potem Rosji jak i magnatów

to j¹ o 30-50 lat za póŸno.

budowaniu systemu sojuszy

Maria Basza zdjêcie

kresowych, czêsto „ruskiego

Czeka³ jej wtedy z utêsknie-

z narodami, które, tak samo,

rodu”, którzy woleli stan per-

niem najwierniejszy Hetman

jak Polska, uwolni³y siê spod

Idee Unii Hadziackiej sta³y

jarzma Rosji carskiej.

manentnego ba³aganu i bez-

kozacki Rzeczypospolitej

ho³owia na kresach i rubie¿ach

Petro Konaszewicz-Sahaj-

Koncepcja federalizmu

siê aktualne w okresie odro-

swych w³oœci, wprowadzaj¹c

daczny, który przywiód³ pod

dzenia niepodleg³ego pañstwa

Polski przewidywa³a rozpad

polskiego. Po 123 latach nie-

w nich w³asne porz¹dki, ni¿

Chocim 60 tysiêcy kozackiej

Imperium Rosyjskiego. Nastêp-

woli 11 listopada 1918 roku

równoœæ z kozakami jako

braci dla ratowania wspólnej

nym etapem mia³o byæ uk-

odrodzi³a siê Rzeczpospolita.

„szlacheck¹ braci¹” jednej

Ojczyzny. Nagrod¹ za przela-

szta³towanie na jej rubie¿ach

Jej budowniczy, to pierwszy

pañstw narodowych: Bia³orusi,

matki Rzeczypospolitej. Oba

n¹ wtedy krew i uznaniem

czynniki jednako przyczyni³y

mêstwa mog³a byæ wtedy ta

Litwy i Ukrainy. Na samym

marsza³ek Polski, Józef Pi³-

siê do tego, ¿e unia hadziacka

unia. Wierni by jej byli nie

koñcu mia³o siê odbyæ po³¹-

sudski, dobrze uœwiadamia³

ca³¹ z³o¿onoœæ budowania

zosta³a odt¹d nigdy nie spe³-

tylko do œmierci ale i przez

czenie siê tych pañstw z odro-

m³odego pañstwa, które znowu,

nionym postulatem, któremu

pokolenia.

dzon¹ Polsk¹ na zasadach

Hetman Iwan (Jan)

federacji. Otó¿, Pi³sudski i jego

tak jak w wieku XVIII, zna-

tylko najszlachetniejsi z obu

A tak by³y powstania i bun-

Wyhowski

otoczenie w koncepcji federa-

laz³o siê w otoczeniu ¿ywio³ów

narodów pozostali wierni.

ty oraz rozgoryczenie na

Obecnie sama ugoda, za-

wyrodn¹ matkê Rzeczpos-

Rosji „czerwonej” – bolsze-

Wówczas, gdy socjalizm by³ dla Pi³sud-

równo jej duch, jak i oryginalny,

polit¹, dla której Kozacy

wickiej. Chcia³ widzieæ Rosjê

w staropolszczyŸnie zapisany

poœwiêcali ¿ycie, podczas gdy

demokratyczn¹, która prze-

skiego œrodkiem do odzyskania

tekst, stanowi swoiste me-

ich traktowano wg s³ów

stanie zagra¿aæ interesom

niepodleg³oœci, to federalizm sta³ siê

mento dla przysz³ych pokoleñ

„panów braci” „jako w³osy

narodowym Polski. Jednak,

obu narodów, ¿e dopracowali

albo paznokcie, które przy-

nie umiej¹c stworzyæ takiego

narzêdziem do jej umocnienia.

siê wspania³ych osi¹gniêæ

strzygaætrzeba”.Gdytymczasem

typu rzeczywistoœci rosyjskiej,

ducha ludzkiego, które mog¹

byli oni zbrojnym ramieniem,

poprzesta³ na tym, ¿e trzeba

niemieckiego i rosyjskiego.

byæ wzorem dla innych

które Rzeczpospolita sama

lizmu faktycznie próbowali

przynajmniej siê odgrodziæ od

By³ przekonany, ¿e Polska

narodów i innych pokoleñ,

sobie obciê³a.

wcieliæ w ¿ycie idee Unii Ha-

Rosji barier¹ z niepodleg³ych

dziackiej 1658 roku. Dobrze

mia³a szansê umocnienia

zw³aszcza w obliczu tworz¹cej

Pró¿no dziœ p³akaæ nad

pañstw, które by³yby z³¹czone

rozumieli, ¿e tylko w ramach

swej niepodleg³oœci jedynie

siê unii wszystkich narodów

straconym czasem, z którego

z Polsk¹ zwi¹zkami federa-

Europy. S³owa z 7 punktu

ostatnich chwil sami twórcy

sojuszu z narodami litewskim,

jako wielkie pañstwo. Ma³e

cyjnymi.

ugody-unii: „jak wolni z wol-

unii zdawali sobie sprawê, ¿e

pañstwo, œciœniête z obu stron

bia³oruskim i ukraiñskim

Pierwszym elementem re-

przez wrogie mu Niemcy i Ro-

nymi, równi z równymi i zacni

jest to ostatni moment, aby

Polska bêdzie mog³a roœciæ

alizacji koncepcji federalizmu

sjê, niemal¿e nie mia³o takiej

z zacnymi” powinny widnieæ

go zawróciæ i przyznaæ Rusi-

sobie prawa do bycia liderem

sta³a siê Litwa. By³a ona

szansy. W przypadku wspól-

we wszystkich jêzykach

Ukrainie statut równy Koro-

Pi³sudski i jego otoczenie w koncepcji

nej skoordynowanej polityki

europejskich, nad wejœciem

nie i Wielkiemu Ksiêstwu. Nie

do przysz³ego parlamentu

zd¹¿ono nawet zmieniæ herbu

zagranicznej, Niemcy i Rosja

federalizmu faktycznie próbowali

wszystkich narodów Europy

i uzupe³niæ go o Archanio³a

mog³y podzieliæ Polskê, jak to

wcieliæ w ¿ycie idee Unii Hadziackiej

siê sta³o podczas trzech roz-

i rozpoczynaæ ogólnoeuro-

Kijowszczyzny. Zrobi to do-

biorów Rzeczypospolitej.

pejsk¹ konstytucjê, kiedy

piero powstanie styczniowe w

1658 roku.

Lekcje historii J. Pi³sudski

wreszcie bêdzie przyjêta. Z tego

1863 roku.

regionalnym w Europie

rozumia³ dobrze. Uœwiada-

przes³ania maj¹ prawo sko-

Dwukrotnie w historii wzna-

jedn¹ z dwu czêœci sk³ado-

rzystaæ zarówno wszyscy

wiano tê uniê. Raz za czasów

mia³ przyczyny, które dopro-

Œrodkowej i Wschodniej.

wych dawnej Rzeczypos-

dziedzice dawnej Rzeczypos-

Mazepy i pierwszego panowa-

Dowodem tej tezy mo¿e byæ

wadzi³y do upadku dawnej

politej, która powsta³a po

Rzeczypospolitej, która zosta³a

politej jak te¿ i ci, którzy

nia (z szwedzkiej ³aski) Sta-

chwalebna dwuchsetletnia

podpisaniu Unii Lubelskiej

podzielona miêdzy Prusy,

akceptuj¹ jego istotn¹ treœæ,

nis³awa Leszczyñskiego, drugi

historia dawnej Rzeczypos-

1569 r. Litwa pozostawa³a

Rosjê i Austriê. Jego gorzkie

politej, której moc wzrasta³a

¿e na wolnoœci wszystkich

raz na Sejmie Wielkim, zrów-

podstawowym elementem

doœwiadczenie przekona³o o

dziêki ziemiom litewskim,

ugruntowana jest przysz³oœæ

nuj¹cym wreszcie hierarchiê

Unii Hadziackiej 1658 r.

i bezpieczeñstwo Europy. I jak

grecko-unick¹ z rzymsko-

bia³oruskim i ukraiñskim.

tym, jak¿e nie³atwe ¿ycie ma

Litwa – to ma³a Ojczyzna

za czasów Hadziacza nie

katolick¹. Odnowiono tê za-

Analogia miêdzy ideami

naród, nie maj¹cy swego pañ-

Józefa Pi³sudskiego i dlatego

stwa. Studiuj¹c na Wydziale

brak³o tej ugodzie jawnych

sadê w powstaniu, jednym

Unii Hadziackiej a koncepcj¹

nie wyobra¿a³ sobie bez niej

Medycznym Uniwersytetu w

i skrytych wrogów, tak i dziœ

dekretem Koœciuszki. Odrêb-

federalizmu jest widoczna

przysz³ej federacji narodów

tak¿e w stosunkach z Rosj¹.

Charkowie, Józef Pi³sudski

nie brak ich ka¿demu bli¿-

noϾ Ukrainy planowano w

Europy Œrodkowo-Wschodniej.

szemu spotkaniu Polski i Uk-

okresie marszu Napoleona na

dobrze pozna³ politykê rusyfi-

Historyk ukraiñski, ks. Jurij

Zgadzam siê z tymi history-

rainy. Ale jak Hadziacz, zabity

Moskwê, poprzez wielkie pow-

kacji. Raz na zawsze podj¹³

Mycyk, akcentuje na tym, ¿e

kami, którzy œmia³o twierdz¹,

jak jego twórcy, politycznie,

stanie Kozaków za spraw¹

decyzjê o tym, ¿e poœwiêci

w budowaniu Rzeczypos-

¿e Pi³sudski nie tyle by³

swe ¿ycie wyzwoleniu Ojczyz-

przetrwa³ jako duchowe

i pod wodz¹ ich atamana

politej Trojga Narodów 1658 r.

patriot¹ Polski, ile przez ca³e

ny. W tamtej chwili w œwia-

przes³anie do obu narodów,

z 1792 r, ksiêcia Józefa Ponia-

pozostawa³o miejsce tak¿e dla

¿ycie pozostawa³ patriot¹

domoœci m³odego rewolucjo-

Carstwa Moskiewskiego.

¿e mo¿liwa jest wci¹¿ dla

towskiego. Odnowi³ uniê z

Rzeczypospolitej. By³ roman-

Polaków i Ukraiñców ducho-

Rusi¹-Ukrain¹ powstañczy

nisty przewa¿a³y przekonania

Stwierdza on, ¿e traktat w

tykiem, wychowanym na

wa wiêŸ i droga wyjœcia z

Sejm 1831 roku, gdy z odsie-

socjalistyczne. Jednak, dla

Hadziaczu nie by³ formalnie

idea³ach powstañ szlacheckich

animozji i uprzedzeñ ku bra-

cz¹ dla niej ruszy³ gen. Dwer-

Józefa Pi³sudskiego socjalizm

skierowany przeciwko Mosk-

XIX w., których has³em by³o:

by³ jedynie œrodkiem do od-

terstwu i przymierzu.

nicki. Siêgnê³a na Ukrainê

wie, ponadto, pozostawia³

„Za wolnoœæ nasz¹ i wasz¹.”

zyskania przez Polskê niepod-

Wiosna Ludów, a dyktator

miejsce dla niej, jako równo-

Jednak, Litwini byli innego

uprawnionego cz³onka konfe-

leg³oœci, a nie celem koñcowym.

Ÿród³o: www.kresy.pl

Romuald Traugutt uzna³ w

zdania. Zechcieli samodziel-

deracji (p. Мицик Ю. Г тьман

Nie dziw, wiêc, ¿e „wysiad³ z

е

nie budowaæ w³asne pañstwo